Cân Bằng Cán Cân Thanh Toán Quốc Tế Là Gì

(Chinhphu.vn) – Cán cân tổng thể của Việt Nam đã có sự chuyển vị thế quan trọng, từ thâm hụt trong 2 năm 2009, 2010 sang vị thế thặng dư trong năm 2011 và tiếp tục giữ vị thế thặng dư trong quý I, quý II/2012…

Cách tính toán và phân tích cán cân thanh toán

1. Phương pháp tính toán cán cân thanh toán

Cán cân thanh toán (BOP) được tính toán dựa trên phương pháp kế toán kép, nghĩa là tổng giá trị của tất cả các khoản thu và chi phải bằng nhau. Cụ thể, các bước tính toán cán cân thanh toán như sau:

Bước 1: Tính cán cân vãng lai (CA)

Thương mại hàng hóa và dịch vụ:

Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ (X): Giá trị xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định.

Nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ (M): Giá trị nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định.

Thương mại hàng hóa và dịch vụ ròng (NX): X - M.

Thu nhập đầu tư từ nước ngoài (FI): Thu nhập đầu tư ròng từ các khoản đầu tư trực tiếp, gián tiếp và tài sản tài chính của quốc gia cư trú ở nước ngoài.

Chi trả thu nhập đầu tư ra nước ngoài (FO): Chi trả thu nhập đầu tư ròng cho các khoản đầu tư trực tiếp, gián tiếp và tài sản tài chính của nước ngoài trong nước.

Thu nhập đầu tư ròng (NI): FI - FO.

Chuyển giao đơn phương (UB): Bao gồm các khoản chuyển giao một chiều không có nghĩa vụ trả lại giữa quốc gia cư trú và phần còn lại của thế giới, chẳng hạn như quà tặng, viện trợ, kiều hối, v.v.

Cán cân vãng lai (CA): NX + NI + UB.

Bước 2: Tính cán cân vốn và tài chính (KA)

Đầu tư trực tiếp ròng (FDI): Dòng chảy đầu tư trực tiếp ròng của cư dân của một quốc gia vào các doanh nghiệp ở nước ngoài, trừ đi dòng chảy đầu tư trực tiếp ròng của cư dân nước ngoài vào các doanh nghiệp trong nước.

Đầu tư gián tiếp ròng (Portfolio): Dòng chảy đầu tư gián tiếp ròng của cư dân của một quốc gia vào các chứng khoán và tài sản tài chính khác ở nước ngoài, trừ đi dòng chảy đầu tư gián tiếp ròng của nước ngoài vào các chứng khoán và tài sản tài chính trong nước.

Đầu tư ròng (NI): FDI + Portfolio.

Biến động dự trữ ngoại hối (ΔReserves): Chênh lệch giữa dự trữ ngoại hối cuối kỳ và đầu kỳ.

Các khoản vay và nợ khác ròng (Other): Bao gồm các khoản vay và nợ ròng của quốc gia cư trú với phần còn lại của thế giới, trừ đi các khoản vay và nợ ròng của nước ngoài trong nước.

Thay đổi ròng trong các khoản vay và nợ quốc tế (ΔDebt): ΔReserves + Other.

Cán cân vốn và tài chính (KA): NI + ΔDebt.

Bước 3: Tính cán cân tổng thể (Overall Balance)

Giả sử Việt Nam có các số liệu sau trong năm 2023:

Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ (X): 300 tỷ USD

Nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ (M): 250 tỷ USD

Thu nhập đầu tư từ nước ngoài (FI): 10 tỷ USD

Chi trả thu nhập đầu tư ra nước ngoài (FO): 5 tỷ USD

Chuyển giao đơn phương (UB): 5 tỷ USD

Đầu tư trực tiếp ròng (FDI): 10 tỷ USD

Đầu tư gián tiếp ròng (Portfolio): 5 tỷ USD

Biến động dự trữ ngoại hối (ΔReserves): 5 tỷ USD

Các khoản vay và nợ khác ròng (Other): 0

NX = X - M = 300 - 250 = 50 tỷ USD

NI = FI - FO = 10 - 5 = 5 tỷ USD

CA = NX + NI + UB = 50 + 5 + 5 = 60 tỷ USD

NI = FDI + Portfolio = 10 + 5 = 15 tỷ USD

ΔDebt = ΔReserves + Other = 5 + 0 = 5 tỷ USD

KA = NI + ΔDebt = 15 + 5 = 20 tỷ USD

Cán cân tổng thể (Overall Balance):

Việt Nam có cán cân thanh toán thặng dư 80 tỷ USD trong năm 2023.

Cán cân vãng lai thặng dư 60 tỷ USD, cho thấy Việt Nam xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu và thu hút đầu tư từ nước ngoài.

Cán cân vốn và tài chính thặng dư 20 tỷ USD, cho thấy Việt Nam đầu tư nhiều hơn vào nước ngoài so với thu hút đầu tư từ nước ngoài.

Cán cân thanh toán là một chỉ số kinh tế quan trọng cung cấp thông tin có giá trị về tình hình kinh tế vĩ mô của một quốc gia. Phân tích cán cân thanh toán có thể giúp chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư đưa ra các quyết định sáng suốt.

Các thành phần chính của cán cân thanh toán

Cán cân thanh toán (BOP) là một bảng tóm tắt ghi chép tất cả các giao dịch kinh tế của một quốc gia với phần còn lại của thế giới trong một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm). Nó bao gồm hai tài khoản chính: Tài khoản vãng lai và Tài khoản vốn và tài chính.

Tài khoản vãng lai ghi chép tất cả các giao dịch hàng hóa, dịch vụ, thu nhập từ đầu tư và chuyển giao đơn phương giữa quốc gia cư trú và phần còn lại của thế giới. Nó được chia thành ba mục chính:

Thương mại hàng hóa và dịch vụ: Bao gồm giá trị xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa, cũng như giá trị các dịch vụ được cung cấp và nhận được giữa quốc gia cư trú và phần còn lại của thế giới.

Thu nhập từ đầu tư: Bao gồm thu nhập đầu tư ròng từ các khoản đầu tư trực tiếp, gián tiếp và tài sản tài chính của quốc gia cư trú ở nước ngoài, cũng như thu nhập đầu tư ròng từ các khoản đầu tư của nước ngoài trong nước.

Chuyển giao đơn phương: Bao gồm các khoản chuyển giao một chiều không có nghĩa vụ trả lại giữa quốc gia cư trú và phần còn lại của thế giới, chẳng hạn như quà tặng, viện trợ, kiều hối, v.v.

Vai trò và tầm quan trọng của BOP

Cán cân thanh toán đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia:

Phản ánh tình hình sức khỏe kinh tế: Cán cân thanh toán thặng dư cho thấy nền kinh tế đang hoạt động hiệu quả, xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài. Ngược lại, cán cân thanh toán thâm hụt cho thấy nền kinh tế đang gặp khó khăn, nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu và phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài.

Tác động đến tỷ giá hối đoái: Cán cân thanh toán thặng dư thường dẫn đến tăng giá trị đồng nội tệ, trong khi cán cân thanh toán thâm hụt thường dẫn đến giảm giá trị đồng nội tệ.

Cơ sở để điều chỉnh chính sách kinh tế: Chính phủ có thể sử dụng các công cụ chính sách tài khóa và tiền tệ để điều chỉnh cán cân thanh toán, ví dụ như tăng hoặc giảm thuế, lãi suất, v.v.

Phân tích cán cân thanh toán bao gồm việc đánh giá các thành phần chính của cán cân thanh toán, xác định các xu hướng và đưa ra giải thích cho những xu hướng này. Phân tích cán cân thanh toán có thể giúp:

Hiểu rõ hơn về tình hình kinh tế vĩ mô của một quốc gia.

Xác định các điểm mạnh và điểm yếu của nền kinh tế.

Dự đoán các diễn biến kinh tế trong tương lai.

Đánh giá hiệu quả của các chính sách kinh tế.

Các yếu tố ảnh hưởng đến Cán cân thanh toán

Cán cân thanh toán bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

Tăng trưởng kinh tế: Tăng trưởng kinh tế mạnh thường dẫn đến tăng xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài, từ đó làm tăng cán cân thanh toán thặng dư.

Chính sách kinh tế: Chính sách tài khóa và tiền tệ của chính phủ có thể ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái và dòng chảy vốn, từ đó tác động đến cán cân thanh toán.

Biến động kinh tế quốc tế: Các sự kiện kinh tế quốc tế như khủng hoảng tài chính hoặc biến động giá hàng hóa có thể ảnh hưởng đến thương mại và đầu tư, từ đó tác động đến cán cân thanh toán.

Và chúng có thể tác động đến nền kinh tế theo nhiều cách, bao gồm:

Tăng trưởng kinh tế: Cán cân thanh toán thặng dư có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách tăng đầu tư, tạo việc làm và tăng thu nhập. Ngược lại, cán cân thanh toán thâm hụt có thể kìm hãm tăng trưởng kinh tế do thiếu hụt nguồn vốn đầu tư.

Ổn định kinh tế: Cán cân thanh toán thặng dư có thể góp phần ổn định kinh tế bằng cách giảm bớt áp lực lên tỷ giá hối đoái và lãi suất. Ngược lại, cán cân thanh toán thâm hụt có thể dẫn đến bất ổn kinh tế do biến động tỷ giá hối đoái và lãi suất cao.

Cạnh tranh: Cán cân thanh toán thặng dư có thể khiến hàng hóa xuất khẩu của quốc gia trở nên đắt đỏ hơn trên thị trường quốc tế, làm giảm khả năng cạnh tranh của quốc gia. Ngược lại, cán cân thanh toán thâm hụt có thể khiến hàng hóa nhập khẩu rẻ hơn, tăng khả năng cạnh tranh của quốc gia.